Opublikowano: 16.05.2025 10:06
CoVHer – cyfrowa rekonstrukcja przeszłości z udziałem Politechniki Warszawskiej
Na początku 2025 roku zakończył się trzyletni, międzynarodowy projekt CoVHer (Computer-based Visualization of Architectural Cultural Heritage), który połączył uczelnie i instytucje z pięciu krajów w pracy nad nowymi metodami cyfrowej rekonstrukcji zabytków. Wśród partnerów projektu znalazła się także Politechnika Warszawska, reprezentowana przez zespół naukowców z Wydziału Architektury.
CoVHer powstał jako odpowiedź na rosnące znaczenie rekonstrukcji 3D w badaniach nad dziedzictwem architektonicznym. W czasach, gdy filmy, gry i aplikacje VR coraz częściej odtwarzają historię za pomocą obrazu, pojawiła się potrzeba wyraźnego oddzielenia modeli 3D opartych na badaniach naukowych, od tych, które powstają bez źródłowej weryfikacji. Przy zachowaniu odpowiedniej dyscypliny i dokumentacji działań, nawet rekonstrukcje powstałe w oparciu o małą ilość danych mogą mieć większą wartość naukową niż twórczość realizowana na potrzeby kultury popularnej.
Celem projektu CoVHer było opracowanie metodologii, standardów i materiałów edukacyjnych, które pozwolą tworzyć wiarygodne modele cyfrowe nieistniejących lub niezrealizowanych obiektów architektonicznych – od zburzonych świątyń i miejskich gmachów po budynki znane tylko z projektów lub opisów. Działania te skierowane są do szerokiego grona odbiorców, od architektów i historyków architektury, przez historyków, archeologów aż do specjalistów IT zainteresowanych tym obszarem działalności.
Politechnika Warszawska w międzynarodowym zespole badawczym
Projekt realizowany był przez międzynarodowe konsorcjum złożone z uczelni: Università di Bologna (koordynator projektu), Politechnika Warszawska, Hochschule Mainz, Universidade do Porto, Universitat Autònoma de Barcelona oraz dwóch partnerów z sektora kreatywnego: La Tempesta i IGSD e.V.
W skład zespołu Politechniki Warszawskiej weszli: dr hab. inż. arch. Krzysztof Koszewski, Dziekan Wydziału Architektury oraz doktoranci mgr inż. arch. Jakub Franczuk i mgr inż. arch. Karol Argasiński, którzy aktywnie uczestniczyli w opracowaniu standardów metodologicznych oraz przygotowaniu materiałów edukacyjnych i publikacji naukowych.
– Projekt CoVHer, mający na celu opracowanie metodyki wirtualnych hipotetycznych rekonstrukcji, uświadomił nam, jak bardzo skomplikowany i wrażliwy jest obszar styku dziedzin nauki: humanistyki i nauk technicznych – mówi dr hab. inż. arch. Krzysztof Koszewski. – Każdy ze specjalistów, reprezentujących instytucje uczestniczące w grancie, prezentował punkt widzenia zgodny ze specyfiką swej dyscypliny, zaś pogodzenie ich w jednej, spójnej wizji-metodzie było nie lada wyzwaniem. Dodać należy, że niezmiernie kształcącym i satysfakcjonującym.
W ramach działań projektowych zespół z PW odpowiadał także za cyfrową rekonstrukcję rzymskiego forum miasta Musti w Tunezji, zrealizowaną we współpracy z archeologami z Uniwersytetu Warszawskiego pod kierunkiem prof. Tomasza Waliszewskiego. W badaniach archeologicznych korzystano z najnowocześniejszych metod takich jak fotogrametria i skanowanie 3D, a zebrane dane posłużyły do opracowania modelu do bazy projektu Covher. Z kolei zespoły z innych krajów zajmowały się opracowaniem modeli m.in. zniszczonych synagog w Polsce z wykorzystaniem danych zebranych w trakcie prac inwentaryzacyjnych studentów PW.
Trzy lata naukowych spotkań i międzynarodowych warsztatów
Jednym z filarów projektu była edukacja poprzez praktykę. Od 2022 do końca 2024 roku naukowcy i studenci z uczelni partnerskich uczestniczyli w międzynarodowych warsztatach, które odbywały się w Warszawie, Barcelonie, Moguncji i Porto. Spotkania te łączyły wykłady, sesje robocze, prezentacje projektów oraz wizyty studyjne w miejscach związanych z badanym dziedzictwem.
W każdym z warsztatów brali udział również studenci z Politechniki Warszawskiej, którzy pracowali w międzynarodowych zespołach nad projektami rekonstrukcji zaginionych lub niezrealizowanych obiektów. Efekty tych działań prezentowane były podczas otwartych wydarzeń typu Multiplier Event, w tym m.in. w Moguncji, w ramach konferencji EuroMed na Cyprze, a także na Wydziale Architektury PW w Warszawie.
Efekty projektu: publikacje naukowe, platforma edukacyjna i otwarta baza modeli
W ramach projektu CoVHer powstał podręcznik dobrych praktyk w modelowaniu 3D oraz glosariusz pojęć i standardów, w opracowaniu których udział mieli naukowcy z naszej Uczelni. Publikacje te miały za zadanie uporządkować chaos terminologiczny i narzędziowy w tej dynamicznie rozwijającej się dziedzinie. Efektem prac jest również artykuł naukowy opublikowany w wydawnictwie Springer Nature, w tomie 3D Research Challenges in Cultural Heritage V. Publikacja ta, współautorstwa zespołu z Politechniki Warszawskiej, przedstawia metodykę tworzenia i dokumentowania rekonstrukcji cyfrowych nieistniejących obiektów architektonicznych. Link do listy publikacji: https://covher.eu/resources-2/.
Stworzono również otwarte repozytorium modeli 3D, które – w odróżnieniu od istniejących platform – w całości poświęcone jest obiektom nieistniejącym. Znaleźć tam można nie tylko gotowe modele, ale także dane źródłowe, dokumentację i linki do publikacji naukowych. Repozytorium ma dwie komplementarne funkcje: z jednej strony służy specjalistom jako narzędzie analizy i publikacji naukowej, z drugiej – udostępnia modele szerokiej publiczności, wspierając edukację i popularyzację dziedzictwa. Link do repozytorium 3D: https://repository.covher.eu.
Równolegle powstał także kurs online (MOOC), dostępny na platformie edukacyjnej BOOK (Unibo Open Knowledge), zawierający szkolenia w formie wideo z naukowcami zaangażowanymi w projekt, którzy w przystępny sposób wprowadzają studentów i młodych badaczy w świat rekonstrukcji 3D, uczą pracy z metodologią, formatami danych oraz zasadami publikacji modeli. Link do kursów online: https://covher.eu/innovative-didactic-modules-videos/.
Granice między reprezentacją a rekonstrukcją
– Rekonstruując wirtualnie nieistniające obiekty z przeszłości, musimy mieć świadomość, że zawsze mamy do czynienia z pewną dozą niepewności, którą powinniśmy wyraźnie zakomunikować – wyjaśnia dr hab. inż. arch. Krzysztof Koszewski. – Jednym z głównych wątków dyskusji w ramach projektu było takie zaprezentowanie rezultatów naszych prac, by przedstawić tę niepewność, nie rezygnując jednocześnie z wizualnej atrakcyjności przekazu.
W kulturze masowej zdominowanej przez komunikację wizualną, rekonstrukcje przeszłości – często prezentowane w filmach czy grach komputerowych – kształtują naszą zbiorową wyobraźnię historyczną. Dlatego jednym z celów projektu CoVHer było ustalenie wyraźnej granicy między wizją a rekonstrukcją, między fikcją a źródłowo udokumentowanym obrazem przeszłości.
Podobne tematy: